Prenda di Filingrana

Seri di Herensia Kultural

Tokante orígen di e filingrana di Kòrsou opinionnan ta varia. Tin algun hende ta pensa ku ta inmigrantenan franses a introdusí e obra di man akí di hopi siglo bieu na Kòrsou. Esaki tin di ber ku e echo ku hopi di e hèrmèntnan ku e platénan tabata usa tin nòmber franses (filière, lingotier, mandrin). Pero ta asina ku tabata usa e hèrmèntnan akí tambe pa otro sorto di téknika di trabou di platé i no solamente pa traha filingrana. Ta posibel ademas ku e hèrmèntnan tin nòmber franses pa motibu ku ta for di Fransia tabata importá nan. Awendia e hèrmèntnan ta bini tambe for di Venezuela, Italia i Suisa.

Un di dos grupo ku posiblemente por a trese filingrana Kòrsou ta e hudiunan sefardí  ku a hui (pa persekushon) for di Spaña i Portugal bini Kòrsou. Nan a bin establesé aki for di e di dos mitar di siglo 17. Mas tantu ainda ku Fransia, Spaña tabata un di e paisnan influyente riba tereno di obra di filingrana. Ta posibel ku ta e hudiunan ku moda a trese for di nan pais di orígen nan prendanan di filingrana Kòrsou, kaminda nan prendanan a bira un fuente di inspirashon pa kreashon di nos filingrana lokal. Pero di otro banda por mustra ku pa loke ta estilo tin tiki semehansa entre e filingrana spañó i esun di Kòrsou. Filingrana spañó ta formá di hilu so, miéntras e filingrana di Kòrsou ta konsistí di un kombinashon di hilu i motifnan apliká manera grein, tomatio i otro adornonan stampá. Pa loke ta paresido di e prenda e influensia di un terser grupo ta mas na su lugá: Inmigrantenan hulandes. Nan a bin establesé aki for di 1634  na Kòrsou. Pa loke ta estilo e prendanan di filingrana hulandes ta parse esunnan di Kòrsou mas ku tur e otronan. E prendanan akí no ta trahá di hilu solamente, sino tambe dòrná ku tur sorto di motif, esun mas frekuente ta e spiral doblá rònt ku meimei un grein. Komo variante di e motif akí Kòrsou konosé tambe ‘platío’, ku ta un spiral ku a bati pa hasié plat i ku ta apliká den kombinashon ku ‘tomatío’ i ‘grein’.

Aunke ta difísil pa fiha ku siguransa kon filingrana di Kòrsou a nase, ta evidente sí ku el a desaroyá un karakter sumamente original. Entre otro pa via ku e artistanan tabata kambia e detayenan segun nan smak. A traves di siglonan kasi no a bini kambio den e téknika di filingrana.  A introdusí por sierto sí hèrmèntnan nobo pa aliviá e trabou pisá di trahamentu di hilu, pero e prinsipio básiko a keda meskos. Den mayoria di pais ta traha obra di filingrana tantu di oro komo di plata, dependiente di rikesa di e doño. Pero na Kòrsou semper hende a preferá oro, tambe hendenan di ménos rekurso. Oro, no solamente debí na e posishon sosial ku e metal presioso ta sugerí, sino tambe komo un sorto di seguro: den tempu di nesesidat ta poteká e prenda. Tin tur sorto i tamaño di prenda di filingrana. Pero esun ku ta broma na promé lugá ta e ‘Kurason di Kòrsou’ di oro, pa pasa den kadena, obra maestro di vários platé di Kòrsou ku a trah’é ku hopi dedikashon i pasenshi.  Ta bisti e ‘Kurason di Kòrsou pasá den diferente modèl di kadena, entre nan esun tantu gustá ku yama  ‘kadena china’. E kurason tin dos kara, un na kada banda. Tin biaha tur dos banda ta igual, pero tin biaha na un banda e obra ta mas habrí, esei ta ‘e banda kontentu’ i  e otro banda un poko mas será, esei  ta ‘e banda tristu’. E kurason akí ta esun mas kostoso di tur obra di filingrana i durante hopi aña ta muhénan di famianan pudiente so tabatin un prenda asina. Pero tin biaha ‘yaya’, e persona stimá ku tabata yaya yunan di e famianan pudiente tabata haña unu di regalo serka señora doño di kas komo rekonosementu pa tantu aña di servisio fiel na e famia.

E hendenan ku tabatin ménos moda por a permití nan e luho di kumpra e rench’i oreanan di oro sí. Esakinan ta eksistí den un gran variedat di modèl i kontrario na e ‘kurason’ tabata bisti nan tur ora, no solamente na okashonnan spesial.  Ku yegada di e industria petrolero na 1915 situashon ekonómiko a drecha pa un gran parti di poblashon. Na mes tempu e rench’i oreanan tabata bira kada bes mas popular, tambe den e gremio sosial mas haltu di poblashon. Esaki a trese kuné ku awendia tur gremio ta bisti tantu e kurason komo e tantísimo diferente modèlnan di rench’i orea di oro.

Portrèt
‘Kurason di Kòrsou’ di oro, pa pasa den kadena, obra maestro di vários platé di Kòrsou.  Aki ku kadena china.
(Kolekshon Fèchi Regales)

Fuentenan

– Lucille Berry-Haseth, Un Arte di Oro, Obra di Filingrana, Proyekto Edukativo 20 Aniversario Trinchera (Curaçao, 1995).
– Desirée Luckmann, A heart of gold, the filigree jewellery of Curaçao, den: Building up the future from the past, Zutphen, 1990.
Veranderend Curaçao, Stichting Libri Antilliani, 1999.
Fishi di platé, den: Lantèrnu no. 1 i 2,  edishon no. 3, di desèmber 1985.
Teksto: Corine Havinga. Portret: Prince Victor